بیانات مقام معظم رهبری پیرامون کتاب و کتابخوانی

من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می افتم، قلباً غمگین و 

متاسف می شوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیل که شما نگاه کنید، 

باید کتاب اقلا ده برابر این میزان رواج و توسعه و حضور داشته باشد.³

از بس که درباره این مسئله مهم (کتابخوانی) گفته ام و به من هم گفته شده که چقدر اثر

دارد، حقیقتا وقتی می خواهم بار دیگر این مسئله را بیان کنم دچار تردید می شوم که این 

دیگر جزو گفتار لغو نباشد! من نمی دانم واقعا این تکرار، اثر کرده، یا نکرده است... بیایید 

کاری کنید که مردم کتابخوان بشوند.⁴

من اگر بدانم هر روز یک ساعت باید حرف بزنم و نتیجه اش این باشد که مردم کتابخوان

بشوند، حاضرم روزی یک ساعت و نیم حرف بزنم! اگر اینطوری بشود قضیه را حل کرد، 

حرفی نیست بله، ما باید عرضمان را به مردم بکنیم و بنده هم عرض می کنم، منتهی 

چیزهایی است که با گفتن تنها تمام نمی شود... این، گفتن و بازگفتن و بازگفتن و به 

زبانهای گوناگون گفتن و از همه طرف گفتن و او را با فکر محاصره کردن می خواهد، تا یک 

عادت از بین برود، یا به وجود بیاید. ⁵


از فرصت ها می شود استفاده کرد. مثلا فرض بفرمایید امروز پنج، شش هزار نفر بسیجی 

با من ملاقات داشتند؛... در میان اینها اگر یادآوری بشود و من یک اشاره بکنم و 

(کتاب های مربوط به دفاع مقدس) آماده باشد و در اختیارشان قرار بگیرد، آنها را می خرند

یا در همین دیدارهایی که سران سپاه و ارتش می روند... شما می توانید آنجا آن کتاب را

به زبان آن گوینده بیاورید... مثلا فرض بفرمایید الان نزدیک عملیات کربلای یک است... 

چند جلد از این کتاب های خیلی خوب درباره همین کربلای یک آماده شود و... و در آنجا

اسم آورده شود؛... خواهید دید که چندین هزار نسخه فروش خواهدرفت.⁶


امروز درنمایشگاه... سه نفر جدا جدا به من پیشنهاد واحدی ارائه کردند و آن این است که

 در مدارس ساعتی برای کتابخوانی گذاشته شود به نظرم فکر خوبی است. این را باید حتما 

وزارت آموزش و پرورش بررسی کند و ببیند چه کار می تواند بکند... ساعت کتابخوانی بگذارند

تا دانش آموزان با فرهنگ کتابخوانی آشنا بشوند.⁷


کتاب مقوله بسیار مهمی است. البته من به کارهای هنری و تصویری- تلویزیون، سینما، یا 

این قبیل چیزها-خیلی اعتقاد دارم. اما کتاب نقش مخصوصی دارد. جای کتاب را هیچ چیزی

 پر نمی کند. کتاب را باید ترویج کرد... مردم باید به کتابخوانی عادت کنند و کتاب وارد 

زندگی بشود.⁸


این عادت هنوز در بین مردم ما جانیفتاده که بروند کتابی را بخرند، بعد آن را بخوانند، بعد به

دوستشان یا به فرزندشان بدهند، تا آنها هم بخوانند، اینطوری نیست... واقعاً کتاب خواندن

در مملکت ما جا نیفتاده است و این درد بزرگی است ما از اهمیت و عظمت این درد 

غافلیم.⁹ 


در کار فرهنگی نباید مسئله پول و بودجه، یک مشکل عمده به حساب آید؛ به این معنا که 

مشکلات و نقایص فرهنگی را در ردیف نیازهای بودجه ای و در آخرهای لیست قرار ندهیم؛ 

بلکه در اول های لیست- اگر نگوئیم در ردیف اول- قرار بدهیم. اگر درست فکر بکنیم این به 

صرفأ اقتصادی مملکت هم است. یعنی از اینکه بودجه و امکانات بیشتر را به کارهای 

فرهنگی- به خصوص فرهنگ آموزشی- متوجه کنیم کشور زیان نخواهد کرد؛ زیرا که خود این 

برای آیندأ کشور تولید امکانات می کند.¹⁰


کاری بکنید که مردم اگر کتاب حمل نمی کنند، بتوانند در اتوبوس، در مطب دکتر، در اداره ای

که نوبت ایستاده اند، در نوبت نان و یا در نوبت قند، کتاب بخوانند. اگر بشود این کار را راه 

بیاندازید و باب کنید، خدمت بزرگی کرده اید. این کار محال نیست، بلکه ممکن است، به 

دلیل اینکه ما می بینیم در کشورهای دیگر تا حدود زیادی این کارها انجام شده است. ما 

که اهل این کار و اولی به این کار هستیم، متأسفانه هنوز نتوانسته ایم.¹¹


با تلخی باید اعتراف کنیم که رواج کتاب و روحیأ کتابخوانی در میان ملت عزیز ما بسی کمتر

 از آن چیزی است که از چنین ملتی انتظار می رود.¹² 


(تجهیز) کتابخانه ها و منابع مطالعاتی هم... یکی از مشکلات است. به من گزارش دادند 

که بعضی از کتابخانه های بعضی از دانشگاه ها، از بعد از انقلاب تا حالا، تقریباً هیچ کتابی 

برای آنها تهیه نشده است! این واقعاً غصأ بزرگی است که دانشجو و استاد می خواهند 

مطالعه و استفاده بکنند ولی موجود نیست!¹³ 


هر کس که در یک بخش یا گوشه ای مشغول تبلیغ و کار است، رابطه خودش را با کسب 

معلومات قطع نکند؛ نگوئیم کار داریم و نمی رسیم... الان من مطالعه هم می کنم و به 

کارم هم می رسم و می بینم که منافاتی با هم ندارند. مطالعه علمی- تاریخی هم دارم، 

مطالعه تفننی هم می کنم. .¹⁴


من جوانان بسیاری را دیده ام- حالا افراد مسن جای خود دارد- که حتی مطالعه کتاب رمان

را هم میل ندارند!... حالا نمی گوییم کتاب اجتماعی، سیاسی، یا کتاب علمی، این ناشی

از چیست؟ ناشی از عدم اعتیاد به کتاب است. مردم میل به کتابخوانی ندارند برای این باید

فکری کنید. ¹⁵ 


بنده خودم هم با اینکه گرفتاری کاریم زیاد است اما بحمدالله از کتاب منفک نشده ام و در 

حقیقت نمی توانم هم منفک بشوم. در خلال کارهای فراوان و سنگینی که بر دوش ما 

هست دائما با کتاب سر و کار دارم. احساس می کنم که اگر انسان بخواهد در زمینه 

معنوی و فرهنگی تر و تازه بماند، جز رابطه با کتاب که مثل رابطه با جویبار دائمی و در 

جریان است و مرتب تازه هایی را در اختیار انسان می گذارد چاره ای ندارد. ¹⁶


کتاب خریدن، باید یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب بشود. مردم باید بیش از خرید 

بعضی از وسایل تزئیناتی و تجملاتی مثل این لوسترها و میزهای گوناگون و مبل های مختلف

و پرده ها و این قبیل چیزها به کتاب اهمیت بدهند و اول کتاب را بخرند. مثل نان و خوراکی

و وسایل معیشتی لازمی که در خانه هست، کتاب هم باید از این قبیل باشد... خلاصه باید

 با کتاب انس پیدا کنند. اگر انس پیدا نکنند، جامعه ایرانی به آن هدف و آرزویی که دارد، که

حق او هم هست، نخواهد رسید. ¹⁷


در بین شیوه های بیان هنری، آن چیزی که در مجموع، بیشتر جامع شرایط گوناگون هست

رمان است؛ حتی مثلا از سینما... در عین حال فهم از فیلم، با فهم از رمان متفاوت است.

 فیلم محدودیتی دارد که نمی توان همه چیزها را بیان کند. ¹⁸ 


اگر از این جهت هم حساب کنید که امروز این ملت، ملتی است که در دنیا دچار ستم 

های ناشی از اعمال غرض قدرتهای استکباری جهان است، پس باید از خودش دفاع کند، 

کدام دفاع ملی است که در درجه اول متکی به فرهنگ و آموزش و بینش و دانش نباشد؟

پس، باز هم به «کتاب» بر می گردیم. یعنی شما از هر طرف که بچرخید، مجبورید به کتاب

اهمیت بدهید. من تعجب می کنم که چرا ما به عنوان دولت جمهوری اسلامی، آن مقداری

که به کتاب اهمیت می دهیم، ده برابر آن را اهمیت نمی دهیم؟!¹⁹ 


برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند و برای

یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب مأنوس و همواره در حال بهره گیری از آن- یعنی

آموختن چیزهای تازه- باشد. ²⁰

..............نام کتاب: دغدغه های فرهنگی..................نام کتاب: من و کتاب

..............نویسنده: سید علی خامنه ای..................نویسنده: سید علی خامنه ای

..............ناشر: صهبا............................................ناشر: سوره مهر